Legionella in water kan zich onder ideale omstandigheden zeer snel vermenigvuldigen. De groeisnelheid van legionellabacteriën is afhankelijk van watertemperatuur, stilstaand water en voedingsstoffen. Bij temperaturen tussen 25-42°C kan legionella zich elke 2-3 uur verdubbelen, waarbij de bacterie het snelst groeit rond 35-37°C. Deze snelle verspreiding maakt effectieve waterveiligheid en preventieve maatregelen onmisbaar voor gebouweigenaren.

Wat is legionella en waarom is het belangrijk om de verspreiding te begrijpen?

Legionellabacterie is een natuurlijk voorkomende bacterie die ernstige longontsteking kan veroorzaken bij mensen. De bacterie komt voor in vrijwel alle wateromgevingen, maar wordt gevaarlijk wanneer ze zich in grote aantallen vermenigvuldigt in kunstmatige watersystemen.

Voor gebouweigenaren en waterbeheerders is begrip van verspreiding legionella van levensbelang. De bacterie verspreidt zich via kleine waterdruppeltjes in de lucht, die mensen inademen. Dit gebeurt vooral bij douchekoppen, kranen, airconditioning en zwembadinstallaties.

De Nederlandse wetgeving stelt duidelijke eisen aan legionellapreventie. Voor zwembaden geldt bijvoorbeeld dat de concentratie legionellabacteriën onder de 100 kolonievormende eenheden per liter moet blijven. Bij overschrijding van deze norm moet je als houder onmiddellijk de provincie informeren en maatregelen nemen.

Effectief waterbeheer voorkomt niet alleen gezondheidsrisico’s, maar bespaart ook kosten van noodmaatregelen en mogelijke sluitingen van faciliteiten.

Hoe snel kan legionella zich vermenigvuldigen in water?

Onder optimale omstandigheden verdubbelt legionella zich elke 2-3 uur. Dit betekent dat uit één bacterie binnen 24 uur honderden tot duizenden bacteriën kunnen ontstaan. Deze exponentiële groei maakt snelle detectie en preventie zo belangrijk.

De vermenigvuldigingssnelheid hangt af van verschillende factoren:

• Watertemperatuur tussen 25-45°C bevordert snelle groei
• Stilstaand water biedt ideale groeiomstandigheden
• Aanwezigheid van voedingsstoffen zoals algen en biofilm
• pH-waarde tussen 6,9-7,3 is optimaal voor groei

Bij temperaturen onder 20°C groeit legionella nauwelijks, terwijl temperaturen boven 60°C de bacterie doden. Deze kennis helpt je bij het ontwikkelen van effectieve beheersmaatregelen.

Bij welke watertemperatuur groeit legionella het snelst?

Legionella groeit het snelst bij watertemperaturen tussen 35-37°C. Dit is niet toevallig dezelfde temperatuur als het menselijk lichaam, wat verklaart waarom de bacterie zo gevaarlijk kan zijn voor onze gezondheid.

De temperatuurzone tussen 25-42°C wordt beschouwd als de kritieke zone voor legionellagroei. Binnen deze zone kan de bacterie zich optimaal vermenigvuldigen en biofilms vormen die haar beschermen tegen desinfectiemiddelen.

Temperatuur	Effect op legionella	Risico
Onder 20°C	Minimale groei	Laag
20-25°C	Langzame groei	Gemiddeld
25-42°C	Snelle groei	Hoog
42-50°C	Overleving mogelijk	Gemiddeld
Boven 60°C	Bacterie sterft af	Laag

Voor warmwatersystemen betekent dit dat je temperaturen onder 25°C of boven 50°C moet handhaven om groei te voorkomen. Leidingen die langdurig in de kritieke temperatuurzone blijven, vormen het grootste risico.

Welke factoren versnellen de groei van legionella in watersystemen?

Naast temperatuur beïnvloeden verschillende andere factoren de groeisnelheid van legionella in je watersystemen. Stilstaand water is een van de belangrijkste risicofactoren, omdat dit ideale broedplaatsen creëert voor bacteriegroei.

Biofilm speelt een belangrijke rol bij legionellagroei. Deze slijmerige laag op leidingwanden biedt bescherming tegen desinfectiemiddelen en vormt een voedingsbodem voor bacteriën. Legionella kan zich in biofilm vermenigvuldigen en vandaaruit het water besmetten.

Andere factoren die groei versnellen:

• Aanwezigheid van andere micro-organismen zoals algen
• Corrosie en afzettingen in leidingen
• Onvoldoende desinfectie of verkeerde pH-waarde
• Dode leidingen en zelden gebruikte tappunten
• Complexe leidingsystemen met veel vertakkingen

Voedingsstoffen zoals ijzer, zink en organische stoffen stimuleren de groei extra. Daarom is regelmatige reiniging en onderhoud van leidingsystemen zo belangrijk voor effectieve legionellapreventie.

Hoe verspreidt legionella zich door een waterleidingsysteem?

Legionella verspreidt zich door je waterleidingsysteem via de waterstroming en door eigen beweging. De bacterie kan zich actief verplaatsen en hecht zich vast aan leidingwanden, waar ze biofilms vormt en zich verder vermenigvuldigt.

Het verspreidingsproces begint vaak op één locatie en breidt zich geleidelijk uit door het hele systeem. Warmwaterleidingen zijn bijzonder kwetsbaar omdat ze vaak de ideale temperatuur hebben voor groei.

Risicopunten in je leidingsysteem:

• Doucheknoppen en kranen met aerosolvormende functie
• Warmwaterboilers en buffertanks
• Lange leidingen met weinig doorstroming
• Leidingverbindingen en T-stukken
• Filters en warmtewisselaars

De verspreiding wordt versneld door temperatuurschommelingen en onregelmatige waterafname. Daarom is continue monitoring van risicopunten nodig, zoals voorgeschreven in de wetgeving met halfjaarlijkse controles.

Welke maatregelen vertragen of stoppen de groei van legionella?

Effectieve legionellapreventie combineert temperatuurcontrole, doorstroming en regelmatige desinfectie. De belangrijkste maatregel is het handhaven van water boven 60°C in warmwatersystemen en onder 25°C in koudwatersystemen.

Praktische preventieve maatregelen:

• Regelmatige doorspoeling van zelden gebruikte leidingen
• Thermische desinfectie door verhitting tot 70°C
• Chemische desinfectie met chloor of andere middelen
• Verwijdering van biofilm door mechanische reiniging
• Isolatie van leidingen om temperatuurstijging te voorkomen

Voor zwembaden gelden specifieke eisen: de pompcapaciteit moet voldoende zijn voor adequate waterverversing, en de legionellaconcentratie moet onder 100 kolonievormende eenheden per liter blijven. Bij overschrijding moet je onmiddellijk actie ondernemen.

Een goed beheersplan bevat risicoanalyse, controleprotocollen en logboekregistratie. Dit plan moet je minimaal vijf jaar bewaren en halfjaarlijks laten controleren door een geaccrediteerd laboratorium.

Wat zijn de belangrijkste inzichten over de verspreiding van legionella?

De snelheid waarmee legionella zich verspreidt in water maakt proactief waterbeheer onmisbaar. Met een verdubbeling elke 2-3 uur onder ideale omstandigheden kan een kleine besmetting binnen dagen uitgroeien tot een ernstig gezondheidsrisico.

De kritieke temperatuurzone van 25-42°C vormt het grootste risico, waarbij 35-37°C optimaal is voor bacteriegroei. Stilstaand water, biofilm en organische vervuiling versterken dit risico aanzienlijk.

Succesvolle preventie vereist een geïntegreerde aanpak: temperatuurbeheersing, regelmatige doorstroming, systematische reiniging en continue monitoring. De wettelijke verplichting tot halfjaarlijkse controles en onmiddellijke melding bij overschrijding van 100 kolonievormende eenheden per liter onderstreept het belang van professioneel waterbeheer en een goed legionella beleid voor organisaties.

Voor optimale waterveiligheid in je gebouw of installatie is deskundige begeleiding bij legionellapreventie aan te raden. Wij helpen je graag met risicoanalyses, beheersplannen en monitoring om de gezondheid van gebruikers te waarborgen. Neem contact op voor een vrijblijvend adviesgesprek over legionellapreventie in jouw watersystemen.

Neem contact op